Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)

Sosyal Anksiyete (kaygı) Bozukluğu ya da sık kullanılan adıyla Sosyal Fobi bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı düşüncesi ve bu konuda belirgin ve sürekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur. 

 

Toplum içinde konuşurken ya da herhangi bir eylem yaparken kızarma, terleme, ellerin titremesi, kendini küçük düşürecek yanlış bir şey yapma korkusu olarak tanımlanır. Bu nedenle kişi topluluk içine girmekten kaçınır. Böyle durumlara girmek zorunda kalınca bunaltının bütün öznel ve nesnel belirtileriyle rahatsız olur.

 

Hasta bu korkunun ve belirtilerinin topluluk içinde herkes tarafından fark edileceğinden de korkarak topluluğa girmekten çeşitli bahaneler bularak kaçınır. Kaçınamadığı durumlarda, örneğin bir konuşma yapacaksa günler hatta haftalar öncesinden beklenti bunaltısı başlar.

Sorunun en önemli kısmını bu beklenti bunaltısı oluşturur. Sık görülen sosyal fobi belirtileri arasında topluluk önünde konuşma, yeme, içme ya da halka açık tuvaletleri kullanma sayılabilir.

 

Bazı sosyal durumlarda gergin hissetmek normaldir. Örneğin bir randevuya çıkmak ya da bir sunum yapmak huzursuzluk ve kaygı hissine neden olabilir. Ancak sosyal fobi olarak da adlandırılan sosyal anksiyete bozukluğunda kişi başkalarının kendisi hakkında ne düşüneceği üzerinde fazla durmaktadır. Sosyal fobisi olan birisi yalnız başınayken kaygı belirtisi yaşamaktan korkmaz. Sosyal fobisi olanların korkusu başkalarının önünde küçük düşmektir. 

Sosyal anksiyete bozukluğunda korku ve anksiyete, hayatınızı bozabilecek türden kaçınmalara yol açabilir. Şiddetli stres günlük rutininizi ve sosyal aktivitelerinizi etkileyebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu kronik bir ruh sağlığı bozukluğudur.

 

Sosyal anksiyete bozukluğunda aşağıdaki durumlarda kaygı hissi ve kaçınma davranışları ortaya çıkabilir.

• Önceden hazırlanmaksızın bir toplantıda kalkıp konuşmak,
• Seyirci önünde hareket, gösteri ya da konuşma yapmak,
• Dikkatleri üzerinde toplamak,
• Romantik veya cinsel bir ilişki kurmak amacıyla birisiyle tanışmaya çalışmak,
• Bir gruba önceden hazırlanmış sözlü bilgi sunmak,
• Başkaları içerdeyken bir odaya girmek,
• Kendisinden daha yetkili biriyle konuşmak,
• Satın aldığı bir malı ödediği parayı geri almak üzere mağazaya iade etmek,
• Çok iyi tanımadığı birisine fikir ayrılığı veya hoşnutsuzluğun ifade edilmesi,
• Gözlendiği sırada çalışmak,
• Çok iyi tanımadığı bir kişiyle yüz yüze konuşmak,
• Bir eğlenceye gitmek,
• Çok iyi tanımadığı birisinin gözlerinin içine doğrudan bakmak,
• Yetenek, beceri ya da bilginin sınanması,
• Gözlendiği sırada yazı yazmak,
• Çok iyi tanımadığı bir kişiyle telefonla konuşmak,
• Umumi yerlerde yemek yemek,
• Evde misafir ağırlamak,
• Küçük bir grup faaliyetine katılmak,
• Umumi yerlerde bir şeyler içmek,
• Umumi telefonları kullanmak,
• Yabancılarla konuşmak,
• Satış elemanının yoğun baskısına karşı koymak ,
• Umumi tuvalette idrar yapmak.

 

Sosyal Anksiyete Bozukluğu Belirtileri

• Yargılanabilecek durumlardan korkmak,

• Kendini utandırmak veya küçük düşürmek konusunda endişelenmek,
• Yabancılarla etkileşimde bulunma veya konuşma konusunda yoğun korku,
• Başkalarının endişeli göründüğünü fark edeceğinden korkmak,
• Yüzde kızarma, terleme, titreme ve konuşurken kekeleme gibi rezil olacağını düşündüren fiziksel belirtilerden korkma,
• Rezil olma düşüncesiyle insanlarla konuşmaktan kaçınmak,
• İlgi odağı olabilecek durumlardan kaçınmak,
• Baş dönmesi, bulanık görme ya da mide bulantısı yaşamak,
• Çarpıntı, taşikardi ve nefes darlığı gibi sorunlar yaşamak,
• Çabuk sinirlenmek ve öfkeyi kontrol edememek,
• Korkulan bir aktivite veya olay beklentisiyle kaygı duymak,
• Yoğun korku veya kaygı ile sosyal aktivitelerden uzaklaşmak,
• Sosyal bir durumdan sonra performansı analiz etmek ve kusurlarını belirlemek,
• Sosyal bir durum sırasında yaşanan olumsuz deneyimden olası en kötü sonuçları beklemek.

Sosyal anksiyete bozukluğuna sahip olmak nasıl bir şey?

“Okulda, cevapları bilsem bile söz hakkının bana verilmesinden hep korktum. İnsanların aptal ya da sıkıcı olduğumu düşünmesini istemedim. Bir işim olduğunda patronumla görüşmekten veya bir toplantıda konuşmaktan nefret ederdim. Yeni insanlarla tanışmaktan korktuğum için en yakın arkadaşımın düğününe katılamadım. Bir olaydan önce birkaç kadeh şarap içerek kendimi sakinleştirmeye çalıştım ve sonra yapmam gerekenleri yapabilmek için her gün içmem gerektiğini düşünmeye başladım.”

“Sonunda psikiyatri uzmanıyla konuştum çünkü bu şekilde hissetmekten, düşünmekten yoruldum ve işimi kaybedeceğimden endişelenmeye başladım. Şimdi ilaç tedavisi kullanıyorum ve korkularımla başa çıkmanın yolları hakkında konuşmak için bir psikoterapistle görüşüyorum. Korkularımdan kaçmak için alkol almayı bıraktım ve kendimi daha iyi hissetmeye başladım.”

Sosyal Anksiyete Bozukluğu Nedenleri

Diğer birçok ruh sağlığı probleminde olduğu gibi, sosyal anksiyete bozukluğu da muhtemelen biyolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Olası nedenler şunlardır:

 

Kalıtsal Özellikler: Sosyal fobide kalıtsal geçişin rolü çok fazla olmasa da vardır. Ailesinde sosyal fobi olan kişilerin sosyal anksiyete bozukluğu olması ihtimali daha yüksektir. Bunun ne kadarının genetikden, ne kadarının öğrenilmiş davranıştan kaynaklandığı tam olarak belli değildir.

Beyin Yapısı: Beyinde amigdala adı verilen bir yapı, korku tepkisini kontrol etmede rol oynar. Aşırı aktif bir amigdalaya sahip olmak sosyal durumlarda artan kaygıya neden olabilir.

Çevre: Sosyal anksiyete bozukluğu öğrenilmiş bir davranış olabilir. Sosyal fobi bazen belirli bir olaydan sonra gün yüzüne çıkmış ve örseleyici bir yaşantı ile koşullanarak yerleşmiş olabilir. Çocuk yetiştirme biçimi de hastalığın oluşmasında önemli etmendir.

 

Komplikasyonlar

Sosyal fobi tedavi edilmeden bırakıldığında hayatınızı yönetebilir. Kaygılar ve kaçınma davranışları iş hayatını, akademik hayatı, sosyal hayatı, ilişkileri olumsuz bir şekilde etkileyebilir ve hayattan keyif almanızı azaltabilir.

Sosyal anksiyete bozukluğu aşağıdakilerine neden olabilir:

• Özgüvensizlik,
• Eleştiriye aşırı duyarlılık,
• Zayıf sosyal beceriler,
• Düşük akademik başarı,
• Alkol ve madde bağımlılığı,
• İntihar girişimleri.

 

Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?

Sosyal Fobi tedavisi olan bir hastalıktır. Sosyal fobide ilaç tedavisi ve psikoterapi (konuşmaya dayalı ruhsal tedavi) uygulanır. Hastanın durumuna göre bazen tek başına psikoterapi, bazen ilaç tedavisi uygulansa da genelde her ikisinin beraber uygulanmasında başarı daha yüksektir. 
Sosyal fobide en sık uygulanan terapi şekli Bilişsel ve Davranışçı Terapidir.  Bilişsel terapide kaygı duyguları ve bu kaygıya karşı oluşan bedensel tepkileri tanıma, kaygı doğuran durumlardaki düşüncelerin ne olduğunu anlama, bunlara karşı başa çıkma stratejileri geliştirme gibi aşamalar vardır. Davranışsal terapide ise model olma, yakınmaların üstüne gitme, belirtileri daha net algılayabilmesi için rol oynama, gevşeme eğitimi, sosyal beceri eğitimi gibi her hastada farklı uygulanabilecek yöntemler vardır. Ayrıca aile ve grup terapisi de uygulanabilir.