Beden Şekil Bozukluğu (Beden Dismorfik Bozukluğu)

Beden şekil bozukluğu veya vücut dismorfisi normal görünümlü bir kişinin hayali bir fiziksel kusurla veya hafif bir beden biçimsizliği varsa bile bununla abartılı bir şekilde meşgul olduğu bir ruh sağlığı bozukluğudur. Bu bozukluk ilk olarak antik Isparta’daki en çirkin kadın olarak bilinen Dysmorphia’dan esinlenerek dismorfofobi olarak adlandırılmıştır.

 

Beden şekil bozukluğunun, yeme bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk ile bazı özellikleri ortaktır. Beden şekil bozukluğu her ikisinin de beden imajı ile ilgili bir endişe içermesi açısından yeme bozukluklarına benzer. Bununla birlikte, yeme bozukluğu olan bir kişi ağırlığı ve tüm vücut şekli hakkında endişelenirken, beden şekil bozukluğu olan bir kişi belirli bir vücut kısmı hakkında endişelenir.

 

Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan kişilerde kontrol edemeyecekleri tekrarlayan ve sıkıntı veren düşünceler, dürtüler veya görüntüler (obsesyonlar) vardır. Bu düşüncelerin ürettiği kaygı (gerginlik), kişiyi belirli ritüelleri veya rutinleri (kompulsiyonlar) gerçekleştirmeye zorlar. Beden şekil bozukluğu ile, bir kişinin kusurla meşgul olması, genellikle sürekli aynaya bakmak veya cildiyle uğraşmak gibi ritüel davranışlara yol açar. Beden şekil bozukluğu olan kişi sonunda bedeniyle ilgili algıladığı kusura takıntılı hale gelir.

 

Beden Dismorfik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

• Başkalarına göre görülemeyen veya önemsiz görünen bir görünüş kusuru ile aşırı derecede meşgul olmak, 
• Görünüşünüzde sizi çirkin yapan bir kusurunuz olduğuna dair güçlü inanç,
• Başkalarının görünüşünüzü olumsuz bir şekilde dikkate aldığına veya sizinle alay ettiğine inanmak,
• Aynayı sık sık kontrol etme veya deri yolma gibi, direnilmesi veya kontrol edilmesi zor olan, algılanan kusuru düzeltmeye veya gizlemeye yönelik davranışlarda bulunmak,
• Gereksiz estetik ameliyatlar olmak,
• Stil, makyaj veya kıyafetlerle (şapka, atkı vb.) algılanan kusurları gizlemeye çalışmak,
• Sürekli egzersiz yapmak veya bakım yapmak,
• Görünüşünüzü sürekli olarak başkalarıyla karşılaştırmak,
• Görünüşünü hakkında sık sık başkalarından güvence istemek, iyi görünüp görünmediğini sormak,
• Mükemmeliyetçi eğilimlere sahip olmak,
• Sosyal durumlardan kaçınma,
• Özellikle gündüzleri evden çıkmamak

Beden Dismorfik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Beden dismorfik bozukluğu olan kişiler ilk doktor başvurularını plastik cerrahlara ya da dermatoloji uzmanlarına yaparlar. En fazla sorun yaşanan bölge cilt, saç ve burundur. Beden dismorfik bozukluğu olan insanlar, sıkıntı düzeyleri yaşam kalitelerini ve ilişkilerini ciddi şekilde etkileyecek kadar yüksek olmasına rağmen, genellikle başkaları tarafından yargılanmaktan korkarlar.

 

Klinik olarak Beden Dismorfik Bozukluğu tanısı konulabilmesi için aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekir:

1.Görünümle meşgul olma: Dış görünümünde, başkalarınca gözlenebilir olmayan ya da başkalarınca önemsenmeyecek, bir ya da birden çok kusur ya da özür algılama düşünceleri ile uğraşıp durma.

 

2. Algılanan kusuru düzeltmek için tekrarlayan davranışlarda bulunmak: Kişi bu bozukluğun gidişi sırasında dış görünümüyle ilgili kaygılarından dolayı tekrarlayan davranışlarda (örn. aynaya bakıp durma, aşırı makyaj, derisini yolma, güvence arayışı) ya da zihinsel eylemlerde (örn. dış görünümünü başkalarıyla karşılaştırma) bulunur.

 

3. Zihinsel meşguliyet ve tekrarlayan davranışlar klinik olarak anlamlı olmalıdır: Bu uğraşlar, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında düşmeye neden olur.

Beden dismorfik bozukluğu kolaylıkla başka bir ruh sağlığı bozukluğu olarak yanlış teşhis edilebilir, bu nedenle uygun şekilde eğitilmiş bir uzmanın yanlış teşhisten kaçınmak için kapsamlı değerlendirme yapması önemlidir. Beden dismorfik bozukluğunun bazı semptomları, aşağıdaki durumların bazı belirtileriyle benzerlik gösterebilir:

• Agorafobi,
• Yeme Bozuklukları,
• Ekskoriasyon bozukluğu (deri yolma),
• Yaygın anksiyete bozukluğu,
• Major depresif bozukluk,
• Obsesif kompulsif bozukluk,
• Trikotilomania (kıl yolma bozukluğu)

Beden dismorfik bozukluğu olan kişiler vücudun hangi bölgelerinden endişe ederler?

Bu durumdaki kişiler için en yaygın endişe alanları şunlardır:

• Kırışıklıklar, yara izleri, akne ve lekeler dahil cilt kusurları,
• Saç, baş veya vücut kılı veya kellik,
• Yüz özellikleri, çoğunlukla burun.

Diğer endişe alanları şunlardır:

• Penis boyutu,
• Kaslar,
• Göğüsler,
• Uyluk,
• Kalçalar,
• Vücut kokuları.

Vücut dismorfik bozukluğu ne kadar yaygındır?

Genel toplumdaki yaygınlık oranları bilinmemekle birlikte cildiye tedavisi isteyenlerde %14.4, plastik cerrahi başvurularında %2-7 arasında bildirilmiştir. Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranları arasında fark bulunmamaktadır. İlk belirtiler genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkmakla birlikte, tanı konulması çoğu zaman 30 yaşını bulur.

Vücut dismorfik bozukluğuna ne sebep olur?

Vücut dismorfik bozukluğunun nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Bu bozukluğun aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlerden etkilendiği düşünülmektedir:

• Belirli nörotransmitterlerde (beyindeki sinir hücrelerinin birbirine mesaj göndermesine yardımcı olan kimyasallar) sorunlar, 
• Çocuklukta travmatik olaylar ya da duygusal çatışma deneyimi, 
• Ebeveynler ve kişinin görünüşünü eleştiren diğerleri,
• Akranlardan ve fiziksel görünümü güzellik ve değerle eşitleyen bir toplumdan gelen baskı,
• Genetik yatkınlık.

Vücut Dismorfik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Vücut dismorfik bozukluğunda kozmetik cerrahinin tedavide yeri yoktur. Tedavide ilaç ve bilişsel davranışçı psikoterapinin birlikte uygulanması önerilmektedir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) adı verilen antidepresan ilaçlar, vücut dismorfik bozukluğunun tedavisinde yardımcı olabilir. Vücut dismorfik bozukluğu tedavisinde etkili olduğu gösterilen bir yaklaşım bilişsel davranışçı terapidir (BDT). Aslında, BDT, vücut dismorfik bozukluğu için birinci basamak tedavidir. Bozuklukta mevcut olan aşırı değerlendirilmiş düşünce ve inançların değiştirilmesini içerir. Ayrıca bedensel meşguliyetler etrafındaki tekrarlayan davranışları ve düşünceleri azaltmayı amaçlayan maruz bırakma tekniklerini de içerebilir.

 

Komplikasyonlar

Vücut dismorfik bozukluğunun neden olabileceği veya bununla ilişkili olabilecek komplikasyonlar arasında şunlar yer alır:

• Majör depresyon veya diğer duygudurum bozuklukları,
• İntihar düşünceleri veya davranışları,
• Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi) dahil olmak üzere anksiyete bozuklukları,
• Obsesif kompulsif bozukluk,
• Yeme bozuklukları,
• Madde kötüye kullanımı,
• Deri yolma gibi davranışlardan kaynaklanan sağlık sorunları,
• Tekrarlanan cerrahi müdahaleler nedeniyle fiziksel ağrı veya şekil bozukluğu riski.