Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk mani, depresyon ve iyileşme dönemleri ile karakterize döngüsel nitelikli, kronik seyirli, ciddi işlevsel kayıplara neden olan bir bozukluktur. Bipolar bozukluk hipomani, mani, depresif veya karma dönemlerle giden, dönemler arasında iyilik halinin olduğu ruhsal değişiklik gösteren bir duygudurum bozukluğudur (1). Sachs ve Rush’a (2003) göre; bipolar bozukluk beynin biyokimyasının değiştiği bir hastalıktır.

 

Hastaların yaşamları boyunca içinde bulundukları hastalık dönemlerinin büyük kısmı depresif, daha küçük kısmı ise hipomani ya da mani dönemlerden oluşmaktadır (2). Bipolar bozukluk, duygudurum ve davranışı etkileyen yaygın ruhsal bozukluklardan biridir. Dünyada %3-%5 arasında erişkin bu bozukluktan etkilenmektedir (3). Bu bozukluk kadınlar, erkekler, çocuklarda yani herkeste görülebilir.

 

Bipolar bozukluk, kişide yoğun mutsuzluk duygularından, aşırı enerjik bir biçimde taşkınlıklara, çaresizlik, umutsuzluk, özkıyım, değersizlik, karamsarlık duygularıyla birlikte kişinin aşırı enerjik olduğu karma duyguduruma varan önemli değişikliklere yol açmaktadır. Bu durumu yaşayan bireylerin önemli bir bölümünde bu duygudurum dönemleri yıllarca devam etmektedir (4).

 

Bristol ve Myers’e (4) göre; bipolar bozukluk ile yaşamı sürdürmek, kişi için birtakım zorluklar içermektedir. Yaşanılan güçlükler, bu bozuklukla yaşayan kişiler kadar, kendilerine destek veren arkadaşları ve aile üyeleri için de geçerlidir.

 

Ruh sağlığı ve hastalıklarını teşhis etmek için kullanılan rehber olan DSM-5’e göre, semptomların şiddetine ve doğasına göre teşhis edilebilecek iki tür bipolar bozukluk vardır:

 

Bipolar-1 Bozukluk: Eğer hasta manik bir dönem geçirirse tanı bipolar-1 bozukluk olarak konur. Bu tanı, hastanın yaşamı boyunca manik, hipomanik, depresif ya da karma dönemler geçirebileceğini, bu dönemlerin birkaç ay içerisinde düzelip hastanın normal yaşamına geri döneceğini, ancak bir koruyucu tedavi yapılmazsa, bu dönemlerin süresi belirsiz aralarla tekrarlayacağını işaret etmektedir. Hangi tip dönemin geleceği ve ne zaman tekrarlayacağı ise genelde belirsizdir.

 

Bipolar-2 Bozukluk: Hasta yalnızca major depresif ve hipomanik dönemler geçirmektedir. Mani ve karma tip nöbetler bulunmaz. Benzer şekilde, hangi tip dönemin geleceği ve ne zaman tekrarlayacağı genelde belirsizdir.

 

Bunların dışında üçüncü bir tip siklotimi olarak isimlendirilir.

Siklotimi: Hastada yalnızca hipomanik ve major depresif boyuta ulaşmayan, daha hafif (minör) depresif dönemler bulunur. Ancak, bunlar ardışık olarak sürekli yineler. Hastanın normal kalabildiği ara dönemler yoktur, ya da olsa bile iki aylık süreyi geçmez. Dolayısıyla, bipolar bozukluğun daha hafif, ama neşe ve hareketlilik, ardından durgun ve suskunluk şeklinde, sürekli dalgalanan ve kronik (en az iki yıldır süren) bir biçimi söz konusudur.

 

Bipolar Mani Belirtileri

Manik dönemler en az yedi gün sürer. Hipomanik ataklar aynı semptomları içerir, ancak bireyin işlevselliği belirgin bir şekilde bozulmaz ve psikotik semptomlar yoktur.

Manik veya hipomanik bir dönemin belirtileri şunlardır:

• Uyku gereksiniminde azalma,
• Çok konuşma, gevezelik,
• Fikir uçuşması, düşüncelerin yarışması,
• Dikkatin kolayca dağılması,
• Duygudurum değişikliği (taşkınlık, irritabilite, yükselme),
• Cinsel istekte artış,
• Dürtüsel riskli davranışlarda bulunma, 
• Büyüklük hissi, benlik saygısında artma,
• Sinirlilik, düşmanlık veya saldırganlık,
• Sanrılar veya halüsünasyonlar.

 

Bipolar Depresyon Belirtileri

Depresif dönem sırasında, kişi aşağıdaki belirtilerle karşılaşabilir:

• Sebepsiz ağlama veya uzun süreli üzüntü dönemleri,
• Suçluluk, değersizlik hissi,
• Zevk veren aktivitelere karşı ilgi-istek azalması,
• Enerji azalması, yorgunluk, yataktan çıkamama,
• Sağlığı, beslenmeyi veya fiziksel görünümü önemsememe,
• Konsantrasyon güçlüğü,
• Aşırı uyuma ya da uykunun azalması,
• İntihar düşünceleri veya kendine zarar verme dürtüsü,

 

Hafıza sorunu, konsantrasyon güçlüğü ve kararsızlık gibi bilişsel becerilerle ilgili sorunlar, bipolar depresyonu olan kişilerde başkaları tarafından ilk fark edilen şeyler olabilir. Bireyin performansını etkileyebilir ve işlerini tamamlamasını zorlaştırabilir.

 

Depresif Dönemlerle İlişkili Fiziksel Belirtiler

Depresif dönemler sırasında, bireyler açıklanamayan ağrı ve sızılar gibi çeşitli fiziksel semptomlar yaşayabilir (5). Kilo değişiklikleri de sık görülür. Bazı insanlar kendilerini kötü hissettiklerinde yemek yemekte zorlanırken, bazıları rahatlamak için yemeğe yönelir. Bu nedenle, hem kilo kaybı hem de kilo alımı bir depresif dönemin belirtileri olabilir. 

 

Bipolar Bozukluk işlevsellikte bozulmaya yol açan, intihar riskini oldukça arttıran, beraberinde ciddi eş tanı ve komplikasyonlar getirebilen kronik bir hastalıktır. Bu bağlamda hastalığın tanısını mümkün olduğunca çabuk ve doğru koymak hayati önem taşımaktadır.

Bipolar bozukluğu erken tanımak, atak dönemlerinde ve sürdürüm tedavisi konusunda hassas olmak önemlidir. Bu sayede hastaların tedavi uyumu, yaşam kalitesi ve sosyal işlevi de artacaktır.

 

1. Uğur, K. (2012). Bipolar Bozuklukta Öz kıyım Davranışının Değerlendirilmesi. Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Adana. 
2. Karaytuğ, M. O. (2015). Bipolar Bozukluk Tanılı Hastaların Kontrol ve Tedavi Uyumunun Değerlendirilmesi. Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Adana
3. Aydın, B. (2017). Geçmiş İntihar Girişimi Olan ve Olmayan Bipolar Bozukluk Tanılı Hastalarda Dürtüsellik ve Obsesif Belirtiler. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
4. Bristol ve Myers Squibb Company and Otsuka Pharmaceutical Eupore. (2011). Bipolar Bozuklukla Yaşamayı Öğrenmek. Yardımcı Rehber.
5. Rijavec N, Grubic VN. Depression and pain: often together but still a clinical challenge: a review. Psychiatr Danub. 2012;24(4):346-52.