Biriktiricilik Bozukluğu (İstifcilik) Nedir?

Biriktirme bozukluğu (hoarding) eskiden obsesif kompulsif bozukluğun bir türü olarak kabul edilirken DSM-5’te ilk kez ayrı bir tanı olarak obsesif kompulsif bozukluk ve ilişkili bozukluklar başlığı altında yer almıştır. Duygusal ya da maddi değeri olmadığı halde eşyaları atamama ve biriktirme davranışıdır, giderek yaşam alanları bu eşyalarla kaplanır, kendisine yaşam alanı kalmaz. Biriktirme bozukluğuna sahip kişiler sahip oldukları eşyaları daha sonra ihtiyaçları olabileceği düşüncesiyle kaybetmekten korkarlar ve sahip olduklarına büyük bir önem verirler. 

 

Obsesif-kompulsif bozukluğa sahip kişilerin aksine, biriktiricilerin sahip oldukları ile ilgili istenmeyen düşünceleri ve ritüellerini yerine getirmek için dürtüleri daha azdır. Ayrıca obsesif-kompulsif bozukluktaki sürekli olan huzursuzluğun aksine biriktirme bozukluğunda huzursuzluk yalnızca sahip olduklarını kaybetme ihtimali olduğunda ortaya çıkar.

 

Biriktirme bozukluğu, kişiler üzerinde yaşam kalitesi, sosyal, iş ve aile alanlarında işlevselliğin bozulmasını da içeren önemli olumsuz etkilere neden olabilir. Evleri neredeyse yaşanmaz hale gelmesine rağmen biriktirme bozukluğuna sahip çoğu insan aileleri veya diğerleri yardım almaları konusunda ısrar edene kadar problemlerini ve profesyonel yardıma ihtiyaçları olduğunu kabul etmezler.

 

Biriktiricilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Aşırı sayıda eşyayı alıp saklamak, yaşam alanlarında kademeli olarak daralma, eşyaları elden çıkarmakta zorluk genellikle ergenlik ve erken yetişkinlik yıllarında ortaya çıkan istifleme bozukluğunun ilk belirtileri ve semptomlarıdır. Kişi yaşlandıkça genellikle ihtiyacı olmayan şeyleri edinmeye başlar. Orta yaşta semptomlar genellikle şiddetlidir ve tedavisi daha zor olabilir.

 

İstifleme ile ilgili sorunlar yavaş yavaş gelişir ve özel bir davranış olma eğilimindedir. Çoğu zaman başkalarının dikkatini çekene kadar önemli bir dağınıklık gelişmiştir.

 

Biriktiricilik bozukluğunda aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Gerçek değeri ne olursa olsun, sahip olduklarını elden çıkarmakta ya da onlarla ilişkisini kesmekte güçlük çekme,
• Gereksiz veya yer olmamasına rağmen aşırı derecede eşya edinme,
• Eşyaları saklama ihtiyacı hissetmek ve onları atma düşüncesinin katlanılamaz gelmesi,
• Bu nesnelerin birikmesi ve bunların yaşam alanlarını kaplaması ve dağınıklık,
• Kararsızlığa, mükemmeliyetçiliğe, kaçınmaya, ertelemeye, planlama ve organize etme sorunlarına eğilimli olmak,
• Evdeki dağınıklığı azaltmaya veya ortadan kaldırmaya çalışan diğer kişilerle çatışma,
• Eşyalara aşırı derecede bağlanmak, kimsenin onlara dokunmasına veya ödünç almasına izin vermemek,
• Biriktirdikleri eşyaların benzersiz olduğuna veya gelecekte bir noktada ihtiyaç duyulacağına inanmak.

 

Biriktiricilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Biriktiricilik bozukluğuna neyin neden olduğu açık değildir. Genetik, beyin kimyası ve stresli yaşam olayları olası nedenler olarak araştırılmaktadır.

 

İstifleme Bozukluğu Neden Bir Sorundur?

Biriktiricilik kişinin hayatını ele geçirebilir, evlerinde dolaşmaları dahi güç hale gelebilir. İş performanslarının, kişisel hijyenlerinin ve ilişkilerinin zarar görmesine neden olabilir. İstifçilik yapan kişi ziyaretçi kabul etmez, yardım etmek isteyenleri geri çevirir bu da izolasyona ve yalnızlığa neden olabilir.

 

Dağınıklık, kişi ve evinde yaşayan veya evini ziyarete gelen herkes için sağlık ve hijyen riski oluşturur. Temizliği çok zorlaştırır, hijyenik olmayan koşullara yol açar, kemirgen ve böcek istilasına neden olabilir. Yangın oluşma riskinde artma ve yangın durumunda kaçışın güçleşmesine neden olur. Takılmalara ve düşmelere neden olabilir.

 

Biriktiriciliği Olan Birisinden Şüpheleniyorsanız ne Yapabilirsiniz?

Bir aile üyesinin veya tanıdığınız birisinin biriktiricilik bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız, onları sizinle birlikte bir ruh sağlığı uzmanına gitme konusunda ikna etmeye çalışabilirsiniz. Bu kolay olmayabilir, çünkü biriktiricilik bozukluğu olan birisi genellikle yardıma ihtiyacı olduğunu düşünmez. Konu hakkında duyarlı olmaya çalışabilir, sağlığı ve esenliği ile ilgili endişelerinizi dile getirebilirsiniz.

 

Kimsenin evlerine girip bir şeyleri atmayacağına dair güvence verebilirsiniz. Ne yapılabileceğini ve dağınıklığı giderme sürecinin nasıl başlayacağına, yardım alıp alamayacakları konusunda bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmanın faydalı olacağını söyleyebilirsiniz.

 

Biriktiricilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Biriktiricilik bozukluğu için altın standart kanıta dayalı tedaviler hala araştırılmakta ve geliştirilmektedir ancak en fazla faydayı aşağıdaki tedavilerin bir kombinasyonunu kullanmak sağlayabilir.

 

Bilişsel Davranışçı Terapi: Bireylerin düşünce ve davranış biçimlerini incelemelerine ve sorunlu olabilecek düşünce süreçlerini veya davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olan bir terapi türüdür. Bu bozukluk için BDT, elde etmeyi kısıtlamayı, sıralama ve atma uygulamasını ve eşyalara bağlanma hakkındaki düşünce ve inançlara meydan okumak için bilişsel yeniden yapılandırmayı içerir.

 

Motivasyonel Görüşme: Bireyin davranışlarında olumlu değişiklikler yapması için motivasyonunu artırmayı amaçlayan bir tekniktir. Motivasyonel görüşme, bireyin değerlerini ve hedeflerini davranışlarıyla ilişkilendirmesine yardımcı olarak ve değerleri ve hedefleri ile uyumlu olmayan davranışları değiştirmenin yollarını bulmak için yapılan görüşmelerdir.

 

Farmakolojik Tedavi: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) olarak adlandırılan ilaç grubunun biriktiricilik bozukluğu olan bazı kişilere yardımcı olduğu gösterilmiştir. Ruh halini iyileştirerek ve kaygıyı azaltarak bireyin tedavi sürecine daha iyi uyum sağlamasına yardımcı olabilir.