Trikotilomania (Saç Yolma Bozukluğu, Kıl Yolma Bozukluğu) Nedir?

Saç yolma bozukluğu olarak da bilinen trikotilomania kıl kaybına yol açacak kadar, kişinin durduramadığı yineleyici saç yolma davranışıdır. Yolunan kıllar bedenin herhangi bir bölgesinde (saçlı deri, kaşlar, kirpikler, beden, koltuk altı ya da genital bölge) olabilir. DSM’nin (DSM-5) 5. baskısında, trikotillomani, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), ekskoriasyon bozukluğu, beden dismorfik bozukluğu ve istifleme bozukluğu olan Obsesif-Kompulsif ve İlişkili Bozukluklar bölümünde yer almıştır.

 

Trikotilomania Belirtileri Nelerdir?

Trikotilomania, kişiye bağlı olarak farklı şekillerde kendini gösterebilse de, bazı belirgin özellikleri vardır:

• Gözle görülür saç kaybıyla sonuçlanan kişinin saçını tekrarlayan şekilde çekmesi,
• Saçı çekmeden hemen önce veya davranışa direnmeye çalışırken artan bir gerginlik hissi,
• Saç çekmeyi azaltmak veya durdurmak için tekrarlanan girişimler,
• Saçı çekerken zevk, memnuniyet veya rahatlama,
• Seyrek veya eksik kirpikler veya kaşlar dahil olmak üzere, kafa derisinde veya vücudunuzun diğer bölgelerinde kısalmış saçlar veya incelmiş veya kel alanlar gibi belirgin saç dökülmesi,
• Spesifik saç tiplerinin tercih edilmesi, saç yolmaya eşlik eden ritüeller veya saç yolma kalıpları,
• Çekilmiş saçları ısırmak, çiğnemek veya yemek,
• Çekilmiş saçlarla oynamak veya dudaklarına veya yüzünü sürtmek,
• Bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz ve alopesi areata gibi genel bir tıbbi duruma bağlı değildir.
• Bu bozukluk klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.

Trikotilomania için tipik başlangıç yaşı 10-13 yaşlardır. Trikotilomanide saçın olduğu herhangi bir vücut bölgesinde çekme yapılabilir, ancak saçlı deri en sık görülen bölgedir (hastaların %72,8’i), bunu kaşlar (%56,4) ve kasık bölgesi (%50,7) izlemektedir. Çekme tetikleyicileri duyusal (ör., saç kalınlığı, uzunluğu, konumu ve kafa derisindeki fiziksel duyumlar), duygusal (ör., endişeli, sıkılmış, gergin veya kızgın hissetmek) ve bilişsel (ör., saç hakkında düşünceler) nedenler olabilir.

 

Pek çok hasta, “otomatik” çekme olarak bilinen bir fenomen olan çekme davranışlarının tam olarak farkında olmadıklarını bildirmektedir (örneğin sıkıldıklarında, kitap okurken veya televizyon izlerken yaptıklarının farkında bile olmadan saçlarını çekerler). Bazı insanlar da ise “odaklanmış” çekme denilen, gerginliği veya sıkıntıyı gidermek için saçların kasten çekilmesi durumu görülebilir.

 

Hastaların %20’sinden fazlası, saçlarını çektikten sonra yer (“trikofaji”), bu da mide-bağırsak tıkanıklığına ve aşırı durumlarda cerrahi müdahale gerektiren bağırsak kıl yumaklarının (“trikobezoarlar”) oluşumuna neden olabilir.

 

Trikotilomania Nedenleri Nelerdir?

Trikotilomaninin nedeni belirsizdir. Ancak birçok karmaşık hastalık gibi, trikotilomani de muhtemelen genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır.

Bu faktörler trikotilomania riskini artırma eğilimindedir:

• Aile öyküsü: Genetik, trikotilomania gelişiminde rol oynayabilir ve yakın akrabası trikotilomania olanlarda bozukluk ortaya çıkabilir.
• Yaş: Trikotillomania genellikle ergenlik çağının hemen öncesinde veya erken ergenlik döneminde (çoğunlukla 10 ila 13 yaşları arasında) gelişir ve genellikle ömür boyu süren bir sorundur. Bebekler de saç çekmeye eğilimli olabilir, ancak bu genellikle hafiftir ve tedavi olmaksızın kendi kendine geçer.
• Diğer bozukluklar: Trikotilomanisi olan kişilerde depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) gibi başka bozukluklar da olabilir.
• Stres: Şiddetli stresli durumlar veya olaylar bazı kişilerde trikotilomaniyi tetikleyebilir.

 

 

Trikotilomania Nasıl Tedavi Edilir?

Trikotilomanisi olan kişiler, durumları için nadiren psikolojik veya psikiyatrik tedavi ararlar. Hastalar, sosyal utanç nedeniyle veya durumlarının sadece “kötü bir alışkanlık” olduğuna veya tedavi edilemez olduğuna inandıkları için genellikle tedavi aramaktan kaçınırlar. Trikotilomani tedavisi ile ilgili araştırmalar sınırlıdır. Bununla birlikte, bazı tedavi seçenekleri, birçok insanın saç çekmeyi azaltmasına veya tamamen bırakmasına yardımcı olabilmektedir.

Trikotilomani için davranışsal terapi genellikle alışkanlığı tersine çevirme terapisini kullanmıştır. Bu davranış terapisi, trikotilomani için birincil tedavidir. Saçınızı çekmenizin muhtemel olduğu durumları nasıl tanıyacağınızı ve bunun yerini başka davranışlarla nasıl değiştireceğinizi öğrenirsiniz.

İlaç seçenekleri açısından, şu anda trikotillomani için evrensel olarak birinci basamak tedaviler olarak kabul edilecek hiçbir farmakoterapi bulunmamakta ise de bazı ilaçlar belirli semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.

 

Tedavi edilmediği takdirde, trikotillomania sıklıkla önemli psikososyal işlev bozukluğu ile sonuçlanan ve nadir durumlarda yaşamı tehdit eden tıbbi sorunlara yol açabilen kronik bir hastalıktır. Bu nedenle, saç çekmenin kontrolü, uzun süreli sağlık ve yaşam kalitesini korumak için kritik öneme sahiptir.