Alkol kullanım bozukluğu, alkolün yinelenen bir biçimde veya sürekli kullanımından kaynaklanan günlük yaşam ve genel sağlık üzerindeki olumsuz sonuçlarına rağmen bir kişinin zorunlu olarak içmesine neden olan “kronik tekrarlayan beyin hastalığı” olarak tanımlanmaktadır.

Alkol kullanım bozukluğu, daha önce “alkol kötüye kullanımı” ve “alkol bağımlılığı” olarak ayrı ayrı tanımlanan tanımlamaların yerini aldı.

Belirtiler

İnsanlar genellikle alkolü kötüye kullandıklarını kabul etmezler. Ayrıca kendinizde veya bir başkasında alkol kullanım bozukluğu belirtilerini fark etmeyebilirsiniz.

2013 yılında yayınlanan “Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı” (DSM-5), Alkol Kullanım Bozukluğunu gösteren 11 semptomdan oluşan bir liste oluşturmuştur. Ne kadar çok semptomunuz varsa, yardım ihtiyacı o kadar acildir.

  • Alkol genellikle daha fazla miktarlarda veya amaçlanandan daha uzun bir süre boyunca alınır.
  • Tehlikeli durumlarda tekrarlayan alkol kullanımı.
  • Alkol kullanımını azaltmak veya kontrol altına almak için sürekli bir istek veya başarısız girişimler vardır.
  • İşte, okulda ya da evde başlıca sorumluluklarını yerine getirememe ile sonuçlanan yineleyici alkol kullanımı.
  • Alkol kullanmaya karşı güçlü bir istek ya da dürtü.
  • Alkolün neden olduğu veya alevlendirdiği, kalıcı veya tekrarlayan fiziksel veya psikolojik bir sorun olduğu bilinmesine rağmen alkol kullanımına devam etme
  • Alkol elde etmek, alkol kullanmak veya alkolün etkilerinden kurtulmak için gerekli faaliyetlere çok zaman harcama.
  • Alkolün etkilerinin neden olduğu ya da alevlendirdiği, sürekli ya da yineleyici toplumsal ya da kişilerarası sorunlara karşın alkol kullanımına devam etme.
  • Alkol kullanımı nedeniyle önemli sosyal, mesleki etkinliklerinden vazgeçme veya azaltma.
  • Tolerans zehirlenme veya istenen etkiyi elde etmek için belirgin şekilde artan miktarda alkole ihtiyaç duyma veya aynı miktarda alkolün sürekli kullanımıyla belirgin şekilde azalan etki olarak tanımlanır.
  • Yoksunluk semptomlarını hafifletmek veya önlemek için alınan alkolün (veya bir benzodiazepin gibi yakından ilişkili bir maddenin) karakteristik yoksunluk sendromu ile kendini gösteren yoksunluk.

Teşhis

Alkol kullanım bozukluğu tanısının konulabilmesi için 12 aylık dönem içerisinde DSM-5 tarafından belirlenen kriterlerden 2 tanesinin varlığı saptanmalıdır.

Kriterlerin kısa bir özeti:

  • Amaçlanandan daha fazla içmek,
  • Başarısız bırakma girişimleri,
  • Artan alkol arama davranışı,
  • Alkol kullanımı nedeniyle işe veya okula gidememek,
  • Önemli faaliyetleri gerçekleştirememek,
  • Alkol içmeye dair güçlü bir istek,
  • Sosyal veya kişisel sorunlara rağmen içmeye devam etmek,
  • Sağlık sorunlarına rağmen kullanmaya devam etmek,
  • Tehlikeli durumlarda içmek,
  • Tolerans geliştirmek,
  • Yoksunluk semptomları yaşamak.

Nedenler ve Risk Faktörleri

Alkol kullanım bozukluğu, araştırılmakta olan genetik, çevresel, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır. En yaygın risk faktörlerinden bazıları şunlardır:

Ağır, kronik içme: Çok fazla alkol içmenin beynin zevkten, yargılamadan ve kendini kontrol etmekten sorumlu kısımlarını değiştirdiği ve bunun da alkol isteğine neden olabileceği bulunmuştur (1). 

Aile öyküsü : Alkol kullanım bozukluğu olan ebeveynlerin çocuklarında Alkol Kullanım Bozukluğu geliştirme olasılığı toplumdan iki ila altı kat daha fazladır. Bu artan risk, büyük olasılıkla, aile üyeleri tarafından paylaşılan çevresel ve yaşam tarzı etkilerinin yanı sıra genetikten kaynaklanmaktadır (1).

Travma geçmişi : Duygusal istismar, cinsel istismar, fiziksel istismar, duygusal ihmal ve fiziksel ihmal dahil olmak üzere çocukluk çağı travmalarının tümü, yetişkinlikte Alkol Kullanım Bozukluğu riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir (2). 

Psikiyatrik bozukluklar: Anksiyete, depresyon, şizofreni ve bipolar bozukluk gibi zihinsel sağlık bozukluğu olan kişilerde alkol veya diğer maddeleri kötüye kullanma oranlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Aslında araştırmalar, şizofreni hastalarının üçte birinden fazlasının Alkol Kullanım Bozukluğu tanısı kriterlerini karşıladığını göstermektedir (3).

Sosyal ve kültürel etkiler: Düzenli olarak içen ebeveynlere, akranlara veya diğer rol modellere sahip olmak, özellikle kişi genç yaşta ağır içmeye maruz kalıyorsa, kişinin yetişkinlikte Alkol Kullanım Bozukluğu geliştirme riskini artırabilir. 

Türler

Alkol kullanım bozukluğu hafif, orta ve şiddetli kategorilere ayrılır.

Hafif: Listedeki 11 semptomdan iki ila üçüne sahipseniz, hafif alkol kullanım bozukluğunuz,

Orta: Dört ila beş semptomunuz varsa, orta düzeyde alkol kullanım bozukluğunuz,

Şiddetli: Belirtilerden altı veya daha fazlasına sahipseniz, şiddetli alkol kullanım bozukluğunuz var demektir.

Tedavi

İyi haber şu ki, Alkol Kullanım Bozukluğu olan çoğu insan, genellikle davranışsal tedavinin, ilaç tedavisinin ve psikososyal desteğin bir arada kullanıldığı tedaviden fayda görmektedir. Kötü haber şu ki, genellikle damgalanma, utanma, inkar veya problemi fark edememe, tedaviye şüpheyle yaklaşma ve uygun fiyatlı tedaviye ulaşamama nedenleriyle insanların %10’undan daha azı tedavi almaktadır (4).

Tedavi edilmediği takdirde, alkol kullanım bozuklukları sağlığınıza, ilişkilerinize, kariyerinize, mali durumunuza ve bir bütün olarak yaşamınıza zarar verir. Ölümcül bile olabilirler, bu nedenle mümkün olduğunca erken yardım almak önemlidir.

İyi bir adım, genel sağlığınızı değerlendirebilecek, içmenizin ciddiyetini değerlendirebilecek, bir tedavi planı hazırlamanıza yardımcı olabilecek, tedavinizi planlayabilecek, herhangi bir ilaca ihtiyacınız olup olmadığını belirleyebilecek bir psikiyatr a başvurmak olabilir.

Yoksunluk Tedavisi

Alkol Kullanım Bozukluğunun ciddiyetine göre hafif ila şiddetli arasında değişebilen alkol yoksunluğu semptomlarının tedavisine yardımcı olması için alkol yoksunluk tedavisi gerekebilir.

Alkol yoksunluk tedavisi hastanede veya ayakta tedavi şeklinde yapılabilir ve dehidrasyonu önlemek için intravenöz (IV) sıvıları, vitaminleri ve semptomları en aza indirmek, nöbetleri veya alkol yoksunluğunun diğer semptomlarını tedavi etmek için kullanılacak ilaçları içerir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Size en çok alkol kullanma olasılığınız olan durumları tanımayı, bunlardan kaçınmayı ve alkolün kötüye kullanımına yol açabilecek diğer sorun ve davranışlarla başa çıkmayı öğretmeyi amaçlar.

Motivasyonel Görüşme

Alkol kallanımını bırakmak için kendinize olan güveninizi ve motivasyonunuzu artırmanıza yardımcı olmayı amaçlar.

İlaçlar

Şu anda alkol kullanım bozukluğunun tedavisi için FDA tarafından onaylanmış üç ilaç bulunmaktadır. İlaç tedavisi özellikle davranışsal tedavi ve psikososyal destek ile birlikte kullanıldığında, alkol kullanma isteğini ve yoksunluk semptomlarını azaltmada yardımcı olmaktadır.

Sizin veya sevdiğiniz birinin alkol kullanım bozukluğu olduğundan şüpheleniyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanına başvurabilirsiniz.

Kaynaklar

  1. U.S. National Library of Medicine. Alcohol use disorder.
  2. Schwandt ML, Heilig M, Hommer DW, George DT, Ramchandani VA. Childhood trauma exposure and alcohol dependence severity in adulthood: mediation by emotional abuse severity and neuroticism. Alcohol Clin Exp Res. 2013;37(6):984-92. doi:10.1111/acer.12053
  3. Yang P, Tao R, He C, Liu S, Wang Y, Zhang X. The risk factors of the Alcohol Use Disorders-through review of its comorbidities. Front Neurosci. 2018;12:303. doi:10.3389/fnins.2018.003
  4. Probst C, Manthey J, Martinez A, Rehm J. Alcohol use disorder severity and reported reasons not to seek treatment: a cross-sectional study in European primary care practices. Subst Abuse Treat Prev Policy. 2015;10:32. doi:10.1186/s13011-015-0028-z