Uyku, hayatın en büyük armağanlarından biridir. Zihinsel ve fiziksel sağlığımız için hayati öneme sahiptir. Uyku problemleri, tüm dünyada yaygın bir sorundur. Uyku problemlerinin tahminlere göre dünya nüfusunun yaklaşık %33’ünü etkilediğine inanılıyor. Kronik uyku problemi yaşamayan insanların bile ara ara uyku problemleriyle baş etmeleri gerekebilir. Bu nedenle, uyku ve ruh sağlığı başta olmak üzere uykunun sağlık üzerindeki etkilerini anlamak önemlidir.

Uykunun fiziksel ve zihinsel sağlık için önemli bir rol oynadığı aşikardır. Uyku problemleri sizi kısa vadede huzursuz ve bitkin hissettirebilir, aynı zamanda uzun vadede ciddi sağlık problemlerine de neden olabilir. Uykusuzluk, kalp hastalığı, tip 2 diyabet ve depresyon gibi birçok sağlık problemiyle bağlantılıdır.

Bazı psikiyatrik durumlar uyku sorunlarına neden olabilir. Aynı zamanda uyku bozuklukları da depresyon, anksiyete ve bipolar bozukluk dahil birçok psikiyatrik bozukluğun semptomlarını şiddetlendirebilir. Uyku sorunlarının birçok psikiyatrik durumun bir sonucu olduğu uzun zamandır biliniyor olsa da, daha yeni görüşler uykunun farklı psikiyatrik problemlerin hem gelişmesinde hem de devam etmesinde nedensel bir rol oynayabileceğini öne sürüyor (1).

Başka bir deyişle, uyku sorunları ruhsal sağlıkta değişikliklere neden olabilir, ruh sağlığı koşulları da uyku ile ilgili sorunları daha da kötüleştirebilir. Uyku problemleri, bazı psikolojik sorunların başlangıcını tetikleyebilir. Uyku düzeniniz ve ruhsal durumunuz arasındaki bu döngüsel ilişki nedeniyle, uykuya dalma veya uykuda kalma sorunları yaşıyorsanız psikiyatristinizle konuşmanız önemlidir.

Stres

Yatakta dönüp durarak geçen bir gecenin ardından günü atlatmakta güçlük çektiyseniz, uykusuzluğun ne tür yıkıcı etkileri olduğunu çok iyi biliyorsunuzdur. Artan sinirlilik ve öfke gibi duygudurum değişiklikleri, günlük yaşamın küçük stresleriyle bile baş etmeyi çok daha zor hale getirebilir.

Kötü uyku, nispeten düşük düzeyde stresle bile baş etmeyi çok daha zor hale getirebilir. Günlük sorunlar, büyük hayal kırıklığı kaynaklarına dönüşebilir. Kendinizi huysuz, çabuk sinirlenmiş ve gündelik sıkıntılardan hüsrana uğramış hissedebilirsiniz. Kötü uykunun kendisi bile bir stres kaynağına dönüşebilir.

Depresyon

Uykusuzluk ve diğer uyku sorunları depresyonun bir belirtisi olabilir, aynı zamanda son zamanlarda yapılan araştırmalar uyku problemlerinin de depresyona neden olabildiğini ortaya çıkarmıştır.

Birçok farklı çalışmanın bir analizi, uykusuzluk sorunu yaşayan kişilerin, uyku sorunu yaşamayanlara göre iki kat daha fazla depresyon geliştirme riskine sahip olduğunu ortaya koymuştur (2). Uyku problemlerini tedavi etmek depresyonun ortaya çıkma ihtimalini azaltabilir. Araştırmacılar, uykusuzluğun erken dönemde ele alınmasının, depresyon riskini azaltmaya yardımcı etkili bir tedbir olabileceğini öne sürüyorlar.

Uykusuzluğun tedavisi psikolojik sağlığın iyileştirilmesine yardımcı olmanın önemli bir yoludur ve bu tür tedavilerin zihinsel sağlık sorunlarını önlemek ve hatta tedavi etmek için etkili bir araç olma olasılığı umut vericidir.

Kaygı

Diğer birçok psikolojik durumda olduğu gibi, uyku ve kaygı arasındaki ilişki de iki yönlü gibi görünüyor. Anksiyetesi olan kişiler daha fazla uyku bozukluğu yaşama eğilimindedir, uyku yoksunluğu yaşamak da endişe duygularına katkıda bulunabilir. Bu, hem uyku hem de anksiyete sorunlarını devam ettiren bir döngü haline gelebilir.

Ek olarak, uyku problemleri, anksiyete bozuklukları geliştirmek için bir risk faktörü gibi görünmektedir. Bir çalışma, uyku problemlerinin yaygın anksiyete bozukluğunun bir yordayıcısı olduğunu bulmuştur (3).

Kronik uyku bozukluklarından dolayı yorgun hissettiğinizde kaygı duygularıyla baş etmek çok daha zor olabilir. Bu nedenle kalitesiz uyku, anksiyete bozukluklarının semptomlarını çok daha kötü hale getirebilir. Normalde çok fazla kaygı yaşamasanız bile, kalitesiz uyku sizi tedirgin ve endişeli hissettirebilir.

Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluğu olan kişilerde uyku bozuklukları çok yaygındır. Bu tür sorunlar arasında uykusuzluk, düzensiz uyku-uyanma döngüleri ve kabuslar yer alabilir. Bipolar bozukluk, değişen depresif ve öforik ruh hali dönemleri ile karakterizedir.

Uyku değişiklikleri durumun bir belirtisi olabilir, ancak uyku sorunları da durumun seyri, tedavi sonuçları ve bireyin genel yaşam kalitesinde rol oynayabilir.

Azalan uyku ayrıca mani veya hipomani semptomlarına da neden olabilir. Araştırmalar, normal uyku / uyanma döngüsündeki değişikliklerin, katılımcıların %25 ila %65’inde manik dönemin başlangıcından önce var olduğunu gösteriyor (4). 

DEHB

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), 6 ila 17 yaş arasındaki çocukların %5,3’ünü etkileyen yaygın bir psikiyatrik durumdur. DEHB, uyku problemleriyle ilişkilidir. Araştırmalar uyku bozukluklarının bir belirleyici olabileceğini ve hatta DEHB semptomlarına katkıda bulunabileceğini ileri sürmektedir. DEHB olan çocukların %25 ila %55’inin de uyku bozuklukları yaşadığını bulunmuştur (5). Araştırmalar, uyku bozukluklarının tedavisinin genel yaşam kalitesini iyileştirmenin yanı sıra DEHB semptomlarının şiddetini de iyileştirmeye yardımcı olabileceğini ortaya çıkarmıştır (6).

Uyku sorunlarınızın bir ruh sağlığı sorunundan kaynaklanabileceğinden veya katkıda bulunabileceğinden şüpheleniyorsanız, bir psikiyatri uzmanıyla konuşabilirsiniz. Depresyon, anksiyete ve diğer psikiyatrik bozukluklar uykuyu etkileyebilir, uyku problemlerinizi ele almak psikolojik semptomlarınız üzerinde de olumlu bir etkiye sahip olabilir.

Kaynaklar

  1. Scott AJ, Webb TL, Rowse G. Does improving sleep lead to better mental health?. A protocol for a meta-analytic review of randomised controlled trials. BMJ Open. 2017;7(9):e016873. doi:10.1136/bmjopen-2017-016873
  2. Baglioni C, Battagliese G, Feige B, et al. Insomnia as a predictor of depression: a meta-analytic evaluation of longitudinal epidemiological studies. J Affect Disord. 2011;135(1-3):10-9. doi:10.1016/j.jad.2011.01.011
  3. Shanahan L, Copeland WE, Angold A, Bondy CL, Costello EJ. Sleep problems predict and are predicted by generalized anxiety/depression and oppositional defiant disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2014;53(5):550–558. doi:10.1016/j.jaac.2013.12.029
  4. Frank E, Swartz HA, Boland E. Interpersonal and social rhythm therapy: an intervention addressing rhythm dysregulation in bipolar disorder. Dialogues Clin Neurosci. 2007;9(3):325–332. doi:10.1016/j.smrv.2014.06.006
  5. Hvolby A. Associations of sleep disturbance with ADHD: implications for treatment. Atten Defic Hyperact Disord. 2015;7(1):1–18. doi:10.1007/s12402-014-0151-0
  6. Hiscock H, Sciberras E, Mensah F, et al. Impact of a behavioural sleep intervention on symptoms and sleep in children with attention deficit hyperactivity disorder, and parental mental health: randomised controlled trial. BMJ. 2015;350:h68. doi:10.1136/bmj.h68